Trông người mà ngẫm đến ta

Nguyên nhân của sự tự ti
Một võ sĩ vô cùng kiêu ngạo đến chào đại sư Thiền Tôn. Anh ta vốn là một võ sĩ xuất sắc và nổi tiếng, thế nhưng khi nhìn thấy vẻ trang nghiêm và cử chỉ nhã nhặn của thiền sư, tự nhiên anh ta cảm thấy tự ti.
Võ sĩ cất tiếng hỏi: "Thưa thiền sư, vì sao con cảm thấy tự ti? Chỉ một phút trước đây con vẫn bình thường, thế nhưng vừa bước vào chùa đã đột nhiên cảm thấy tự ti. Trước đây con chưa bao giờ có cảm giác đó. Con đã từng đối mặt với rất nhiều lần chết chóc, nhưng chưa bao giờ cảm thấy sợ hãi, vì sao bây giờ lại cảm thấy run sợ như thế này?".
Đại sư liền bảo: "Con hãy kiên nhẫn chờ đợi một chút. Đợi đến khi sau khi mọi người đã ra về hết, ta sẽ nói cho con câu trả lời".
Suốt ngày hôm đó người ta lũ lượt tới chào, thăm thiền sư, võ sĩ chờ đợi rất suốt ruột. Mãi tới gần nửa đêm, sân chùa mới không còn người qua lại. Võ sĩ nôn nóng thưa với thiền sư: "Bây giờ xin thầy trả lời con".
Đó là một đêm trăng tròn vành vạnh, ánh trăng hiền từ chiếu sáng khắp lá cây ngọn cỏ. Thiền sư nói: "Hãy nhìn các cây trong vườn. Cây cổ thụ kia như vươn tới trời cao, nhưng ngay sát nó có một cây nhỏ bé, cao chưa bằng một phần ba thân nó, cả hai cây tồn tại trong vườn ta rất nhiều năm rồi. Cái cây nhỏ kia cũng chưa bao giờ nói với cây cổ thụ, vì sao trước mặt anh tôi cảm thấy tự ti? Một cây rất cao, một cây thật thấp vì sao ta chưa bao giờ nghe thấy lời kêu ca, oán thán của chúng?
Võ sĩ thưa: "Vì chúng không biết so sánh".
Thiền sư nói: "Thế thì con không cần phải hỏi ta nữa. Con đã biết câu trả lời rồi đấy".


Sợ nhất cái gì?
Chú tiểu hỏi hoà thượng: "Thưa sư phụ, người ta sợ nhất cái gì?".
- Thế con cho là cái gì? - Hoà thượng hỏi lại đồ đệ.
- Có phải là sự cô độc không ạ?
Hoà thượng lắc đầu: "Không đúng!".
- Thế thì là sự hiểu nhầm chăng?
- Cũng không đúng!
- Là sự tuyệt vọng?
- Không đúng!
Chú tiểu đưa ra liền mười mấy phương án, nhưng hoà thượng đều lắc đầu.
"Vậy thì sư phụ nói cho con xem, đó là cái gì?" - Chú tiểu chưa chịu thôi.
"Là chính con?" - Chú tiểu ngẩng đầu, mở to mắt dường như hiểu nhưng cũng dường như chưa hiểu, chú nhìn thẳng vào sư phụ như xin điểm hoá.
"Đúng vậy!" - Hoà thượng cười nói - "Thực ra những điều con vừa nói như sự cô độc, sự hiểu lầm, sự tuyệt vọng...đều là cái bóng của thế giới nội tâm của con, đều là cảm giác mà tự con gây ra cho con thôi. Nếu con tự nghĩ là những cái này thật đáng sợ thì đúng là con tự đánh bại con. Còn nếu con nghĩ là chẳng có gì đáng sợ cả, ta có thể chiến thắng thì chẳng cái gì có thể áp đảo con. Bởi vì một người mà ngay cả bản thân mình cũng không sợ thì còn sợ cái gì nữa. Cái làm cho ta sợ không phải là những suy nghĩ mà là chính bản thân ta".
Chú tiểu bỗng ngộ ra.


Con lừa không sao đuổi được
Có một thanh niên tới gặp một đại sư xin học thiền. Đại sư hỏi: "Trên đường đến đây, con nhìn thấy cái gì?". Người này nhớ là gặp một con lừa nằm trên đường. Đại sư nói: "Tốt lắm, trước tiên con hãy làm bài tập sau, nếu con làm được, ta sẽ dạy con học thiền. Con ngồi xuống, hãy đuổi con lừa đó ra khỏi đầu óc con. Bao giờ con làm được điều đó thì vào gặp ta".
Chàng thanh niên đó cố gắng ngồi thử hai giờ, nhưng anh ta thấy rằng những ký ức về con lừa càng ngày càng rõ, không sao đuổi được nó đi. Chàng ta đành đến gặp đại sư, nói:" Xin lỗi thầy, dù đã rất cố gắng nhưng con vẫn không thể nào đuổi được con lừa đó ra khỏi đầu con".
Đại sư nói: "Con chỉ mới thoáng nhìn con lừa thế mà sau hai tiếng đồng hồ con vẫn không đuổi nổi nó ra khỏi đầu óc mình. Hiện nay, trong đầu con có hàng đống sự việc tích luỹ từ khi còn nhỏ đến giờ, nếu muốn vứt bỏ hết những cái đó sợ rằng khó hơn việc quên con lừa vừa gặp đi rất nhiều!". Đại sư nói tiếp: "Nhưng nếu con hạ quyết tâm, thực sự vứt bỏ những gánh nặng đó thì trước tiên con phải nhận thức rằng không cần phải thử thoát khỏi bất cứ cái gì hết! Không cần đấu tranh với cái dục vọng của con, không cần thử thoát khỏi chúng mà chỉ cần buông chúng ra, xem thường chúng là chúng sẽ từng cái, từng cái một tự rời bỏ con".
Nghe xong những lời nói đó, chàng thanh niên đại ngộ.

(st)